CEMS คืออะไร? กรมโรงงานอุตสาหกรรม (กรอ.) บังคับใช้จริง โรงงานต้องปรับตัวอย่างไร?

CEMS หรือ Continuous Emission Monitoring Systems คือ ระบบตรวจวัดมลพิษทางอากาศจากปล่องโรงงานอุตสาหกรรมแบบอัตโนมัติและต่อเนื่อง ทำหน้าที่วัดค่ามลพิษที่ปล่อยออกมา เช่น ฝุ่นละออง ก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO₂), ก๊าซออกไซด์ของไนโตรเจน (NOx),คาร์บอนมอนอกไซด์ (CO), คาร์บอนไดออกไซด์ (CO₂) และออกซิเจน (O₂) รวมถึงอัตราการไหลและอุณหภูมิของก๊าซ ระบบนี้ช่วยให้โรงงานควบคุมการปล่อยมลพิษได้อย่างใกล้ชิด ตรวจพบความผิดปกติได้ทันที และยังเป็นเครื่องมือสำคัญที่ภาครัฐใช้ในการกำกับดูแลคุณภาพอากาศอย่างต่อเนื่อง

ในประเทศไทย ปัญหามลพิษอากาศ เช่น ฝุ่น PM2.5 และก๊าซพิษจากโรงงานอุตสาหกรรม เป็นประเด็นสำคัญที่ส่งผลต่อสุขภาพประชาชนและสิ่งแวดล้อม
ดังนั้น CEMs จึงมีบทบาทสำคัญในการช่วยลดปัญหามลพิษทางอากาศ โดยการแจ้งเตือนผู้ควบคุมโรงงานทันทีเมื่อการปล่อยมลพิษมีแนวโน้มเกินค่ามาตรฐาน ช่วยให้สามารถหยุดหรือแก้ไขกระบวนการที่ก่อมลพิษได้อย่างรวดเร็ว ลดระยะเวลาที่ชุมชนจะได้รับผลกระทบจากมลพิษทางอากาศ

นอกจากนี้ข้อมูลที่ได้จากระบบ CEMS ยังถูกนำไปใช้ในการวางแผนปรับปรุงกระบวนการผลิตให้สะอาดขึ้นและมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้นในระยะยาว

ปัจจุบันมีกฎหมายที่กำหนดให้โรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่หลายประเภท ต้องติดตั้งระบบ CEMs เพื่อควบคุมมลพิษทางอากาศ โดยประกาศล่าสุดได้บังคับใช้ทั่วประเทศ ครอบคลุมโรงงานประเภทที่ปล่อยมลพิษสูง เช่น โรงไฟฟ้า โรงปูนซีเมนต์ โรงเหล็ก โรงงานกระดาษ โรงกลั่นน้ำมัน เตาเผาขยะ และหม้อน้ำขนาดใหญ่ เป็นต้น

ระบบ CEMs ที่ติดตั้งในโรงงาน จะต้องเชื่อมโยงข้อมูลแบบเรียลไทม์เข้าสู่ศูนย์ข้อมูลของกรมโรงงานอุตสาหกรรม ผ่านระบบออนไลน์กลางที่ชื่อว่า Pollution Online Monitoring System (POMS) ข้อมูลเหล่านี้ใช้สำหรับตรวจสอบ ติดตาม และวิเคราะห์ค่ามลพิษอย่างต่อเนื่อง หากมีการปล่อยเกินค่ามาตรฐาน เจ้าหน้าที่สามารถแจ้งเตือนโรงงานและดำเนินการแก้ไขได้ทันที

นอกจากนี้กรมโรงงานอุตสาหกรรม (กรอ.) ยังเปิดช่องทางให้ประชาชนเข้าถึงข้อมูลผ่านแอปพลิเคชัน POMS เพื่อสร้างความโปร่งใส และให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการเฝ้าระวังมลพิษจากโรงงาน

ระบบ CEMs ต้องวัดมลพิษตามที่กฎหมายกำหนด เช่น ฝุ่นละออง ความทึบแสงของควัน ก๊าซ SO₂, NOx, CO, O₂ รวมถึงพารามิเตอร์อื่น ๆ ตามประเภทของโรงงาน
ข้อมูลที่รายงานต้องถูกปรับให้อยู่ใน สภาวะมาตรฐาน เพื่อให้สามารถเปรียบเทียบกับค่ามาตรฐานที่กำหนดได้อย่างถูกต้อง ได้แก่

• อุณหภูมิ 25°C
• ความดัน 1 บรรยากาศ (760 mmHg)
• สภาวะแห้ง (ไม่มีความชื้น)
• และปริมาณออกซิเจนมาตรฐาน

เครื่องมือวัดค่าเหล่านี้ ต้องผ่านมาตรฐานสากล และมีการสอบเทียบอย่างสม่ำเสมอ ตำแหน่งติดตั้งต้องถูกต้องตามหลักวิศวกรรม เพื่อให้ได้ค่าที่แทนความจริงของการปล่อยมลพิษทั้งหมด โรงงานยังต้องยื่นขออนุญาตการเชื่อมต่อข้อมูล และจัดให้มีบุคลากรผู้เชี่ยวชาญรับผิดชอบระบบ CEMs โดยเฉพาะ

โรงงานอุตสาหกรรมที่ติดตั้งระบบ CEMS ต้องรายงานผลการตรวจวัดมลพิษไปยัง กรมโรงงานอุตสาหกรรมอย่างต่อเนื่อง ครอบคลุมอย่างน้อย 80% ของชั่วโมงการเดินเครื่องต่อวัน หากระบบขัดข้อง โรงงานต้องแจ้งกรมโรงงานฯ ทันที และหากขาดการรายงานเกิน 15 วัน ต้องทำการตรวจวัดด้วยวิธีทดแทนอย่างน้อยเดือนละครั้ง จนกว่าระบบจะกลับมาใช้งานได้ปกติ

กรมโรงงานอุตสาหกรรม มีระบบตรวจสอบค่าที่รายงาน หากพบค่าผิดปกติหรือสงสัยว่าเครื่องมือมีปัญหา จะเรียกโรงงานเข้าชี้แจงหรือทำการตรวจสอบเพิ่มเติม

การไม่ปฏิบัติตามข้อกำหนดเกี่ยวกับ CEMS อาจนำไปสู่ผลกระทบหลายด้าน เช่น :